Różnego rodzaju alergie występują stosunkowo często – szacuje się, że nawet 1 na 3 osoby na świecie zmaga się z przynajmniej jedną dolegliwością tego typu. Ich przebieg może być bardzo różny – od lekkiego dyskomfortu (np. cieknący nos) po poważne utrudnienie normalnego funkcjonowania (rozległe opuchlizny, przewlekłe bóle głowy), a w skrajnych przypadkach nawet zagrożenie życia (ostre ataki alergii np. na jad pszczeli mogą doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego). Skuteczna walka z alergią jest więc dla wielu osób kwestią priorytetową. Czym właściwie są alergie, co je wywołuje i czym się objawiają? O tym oraz kilku przykładowym sposobach walki z nimi opowiemy poniżej.
Czym jest alergia?
Alergia to nic innego jak przesadna reakcja układu odpornościowego na różne czynniki zewnętrzne (tzw. alergeny). Reakcję alergiczną mogą wywołać np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, czy niektóre pokarmy (np. orzeszki ziemne).
Biorąc pod uwagę charakter kontaktu z danym alergenem, alergie można podzielić na 4 podstawowe kategorie:
- Pokarmowe – za reakcje tego typu odpowiadają składniki spożywanych pokarmów. Alergie pokarmowe są uwarunkowane genetycznie, przez co często dotyczą całych rodzin lub większości ich członków.
- Kontaktowe – reakcję wywołuje bezpośrednie zetknięcie się skóry z danym alergenem. Do tej grupy alergenów należą m.in. metale (nikiel, kobalt, srebro) i tworzywa sztuczne (np. lateks).
- Uczulenia na jad – substancja uczulająca dostaje się do organizmu przez użądlenia lub ugryzienia owadów (za najwięcej alergii odpowiadają błonkoskrzydłe). Reakcja może być miejscowa lub ogólnoustrojowa.
- Wziewne – wywoływane przez substancje unoszące się w powietrzu i dostające się do organizmu przez drogi oddechowe. Alergeny tego typu dzieli się na całoroczne (np. sierść zwierząt) i sezonowe (np. pyłki traw). Najczęstszą odmianą alergii sezonowej jest tzw. katar sienny.
O ile w przypadku pierwszych trzech można stosunkowo łatwo unikać alergenów, tak alergie wziewne są zdecydowanie bardziej uciążliwe. Zwłaszcza w okresie wiosennym i letnim, gdy stężenie pyłków różnych gatunków roślin jest największe i spotykamy się z nimi praktycznie na każdym kroku.
Najczęstsze objawy alergii
To, czym konkretnie objawia się dana alergia, zależy w dużej mierze od jej charakteru. Trzeba jednak pamiętać, że wiele objawów jest nieswoistych (tj. powtarza się przy różnych uczuleniach i chorobach) i same w sobie nie wystarczą do zidentyfikowania winowajcy – jedynym pewnym sposobem przekonania się, na co konkretnie mamy uczulenie, jest wykonanie specjalnych testów. Znając przyczynę, można znacznie skuteczniej walczyć z alergią. Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek kuracji należy skonsultować się z lekarzem specjalistą.
Wróćmy jednak do objawów, które bardzo często obejmują:
- Zaczerwienienie skóry
- Łzawienie oczu i ich zaczerwienienie
- Wysypki i miejscowe obrzęki
- Obrzęk śluzówek noso-gardła
- Katar z uczuciem zatkania nosa, na ogół z wodnistą, bezbarwną i lejącą się wydzieliną (przy dużej intensywności mówi się o alergicznym nieżycie nosa)
- Zapalenie spojówek
- Podwyższona temperatura ciała
- Problemy natury gastrycznej
- Uczucie zmęczenia i osłabienia (zwłaszcza przy większej intensywności pozostałych objawów)
Walka z alergią – przykładowe metody
Jako że w przypadku alergii innych niż wziewne unikanie kontaktu z alergenami jest stosunkowo proste, skupimy się tu głównie na tej grupie – działanie alergenów wziewnych jest niemal wszechobecne i jeśli masz alergię na substancje lotne, będzie Ci ich znacznie trudniej uniknąć niż np. jedzenia nabiału. Podstawą walki z alergią jest oczywiście poznanie jej dokładnej przyczyny – pierwszym krokiem powinno więc być wykonanie stosownych testów. Na szczęście nie trzeba czekać miesiącami na wolny termin u alergologa – tego typu testy można obecnie kupić i wykonać samodzielnie w domu. Trzeba jednak pamiętać, że wiąże się to z relatywnie dużymi kosztami – zależnie od zakresu badań, pojedynczy panel testowy kosztuje od ok. 160 do nawet 1300 zł. Oto kilka metod, które pozwolą złagodzić objawy alergii wziewnych:
Przygotowanie mieszkania
Pyłki roślin niesione wiatrem mogą łatwo przenikać do wnętrz budynków. W związku z tym w okresie pylenia często odcinamy się od świeżego powietrza, co na dłuższą metę może być gorsze dla naszego zdrowia niż sama alergia. Na szczęście można rozwiązać ten problem, montując nawiewniki z filtrem antyalergicznym – te niewielkie urządzenia nie tylko zapewnią stały dopływ świeżego powietrza, ale też zatrzymają większość lotnych alergenów i dużą część zanieczyszczeń (nawet do 99% pyłu zawieszonego PM10, 80% pyłu zawieszonego PM2.5). Nawiewniki są przeznaczone do budynków, w których funkcjonuje wentylacja grawitacyjna, mechaniczna wywiewna lub hybrydowa (czyli fuzja dwóch poprzednich).
Ograniczenie czasu ekspozycji na alergeny
Stężenie pyłków waha się w ciągu doby, a największe wartości osiąga rankiem (w godzinach 5-8) i wieczorem (w godzinach 17-19). Objawy będą więc znacznie lżejsze, jeśli w tych okresach nie będziemy przebywać na zewnątrz. Jeśli wyjście w tych godzinach jest konieczne, warto pamiętać o okularach – zapewnią one chociaż częściową ochronę dla oczu.
Należy też omijać miejsca koszenia trawy/sianokosów, zwłaszcza w czerwcu. Poza tym warto zapoznać się z kalendarzem pyleń – jeśli wiesz, na co konkretnie masz uczulenie, z jego pomocą dowiesz się, jakich gatunków trzeba unikać w danym miesiącu. Jeżeli spacery sprawiają Ci przyjemność, najlepiej wybierać się na nie bezpośrednio po deszczu – dzięki opadom powietrze będzie oczyszczone z pyłków na jakiś czas.
W okresie pylenia warto też częściej zmieniać ubrania, najlepiej po każdym wyjściu. Pyłki osiadają na nich i mogą wnikać w ich materiał. Dobrze jest też częściej brać prysznic/myć włosy, gdyż nawet szybkie opłukanie się samą wodą może przynieść sporą ulgę. Równie ważne jest też pranie ubrań – jeśli nie pierzesz ich od razu, odizoluj je w miarę możliwości i nie susz prania na wolnym powietrzu.
Środki farmakologiczne
Gdy ilość alergenów jest duża, a układ odpornościowy reaguje bardzo mocno, konieczne może się okazać sięgnięcie po leki antyhistaminowe (czyli mające działanie przeciwzapalne). Mimo że wiele leków tego typu jest dostępnych bez recepty, przed zażyciem któregokolwiek z nich należy skonsultować się z lekarzem.
Odczulanie
Proces ten polega na regularnym podawaniu organizmowi małych dawek danego alergenu, celem przyzwyczajenia do niego układu odpornościowego. Pozwala to zmniejszyć intensywność reakcji (nawet w znacznym stopniu) i poprawić komfort życia. Odczulanie można stosować zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Trzeba jednak mieć świadomość, że jest to długotrwała kuracja, która nie daje gwarancji ustąpienia alergii.
Walka z alergią – podsumowanie
Choć wiosna i lato dla wielu są przyjemnym okresem, tak dla alergików może to być prawdziwa udręka – oczy łzawią, z nosa ciągle kapie, pojawiają się wysypki, opuchlizny i szereg innych niedogodności. Na szczęście istnieją proste, domowe sposoby na to, by zminimalizować kontakt z alergenami i móc normalnie funkcjonować. W razie potrzeby można też ratować się lekami przeciwhistaminowymi czy kuracją odczulającą – wszystko zależy od intensywności reakcji alergicznych.
